De Millennium Bug: managing public confidence

Neem ons eens mee naar die 1 januari 2000.
Die millenniumbug zoals het wel werd genoemd.
Kan je ons toch wel meenemen, want dat kwam op een gegeven moment af.
Er is later ook heel veel kritiek geweest.
Is er niet ontzettend veel geld uitgegeven voor iets waarvan we niet wisten of het ging...
Ja, wat is nou voor jou echt een markant moment in die...
Nou, markant was sowieso het moment dat in de ministerraad besloten wordt:
Jij wordt coצrdinerend verantwoordelijk voor de millenniumovergang.
Nou, dan denk je: okי, leuk...
Maar tegelijkertijd denk je: ja, het is ook wel een superbananenschil.
Niemand wist precies waar het over ging. Nou, het ging over alles.
Dus ik werd toen ook coצrdinerend gevraagd om alle departementen te checken.
Nou, ik ben ook in die periode overal geweest.
Tot onder de grond bij waar de Nederlandse veiligheid voor de luchtvaart zit.
Bij Schiphol, bij KLM, bij... Nou ja, de waterwerken in Zeeland.
Maar het ging ook over de tanks die we op dat moment in Joegoslaviכ hadden staan.
Want overal zaten nulletjes en eentjes in, en je moest zeker weten: doet iedereen...
Dus ik ging structureel bij al mijn collega's in het kabinet langs om te vragen:
Hoe ver ben je?
Op een gegeven moment had iedereen ook echt in de gaten: we moeten dit doen.
Dat is ook goed gegaan. Ik had met ייn collega, dat mag ik best nu zeggen...
Die heb ik aan zijn jas moeten trekken. Dat was Jan Pronk, die zat op VROM.
Ik zei: Jan, bij jou zitten ook de gevangenissen.
Als die deuren openspringen dan hebben we wel een issue.
Het meest pregnante waren natuurlijk wel waterhuishouding...
elektriciteit en Sociale Zaken als het ging om:
Blijven we mensen betalen, kunnen de uitkeringen...
Blijft er geld uit de muur komen?
Al dat soort vragen waren relevant om te checken.
Dat project zelf heeft niet zo ongelooflijk veel gekost...
alleen heel veel is toen ook gebruikt om te vervangen.
Er ontstond een enorme vernieuwingsslag, ook in de IT-apparatuur.
Maar is er nou ook een moment dat je zegt: toen deed ik er echt toe?
Nou ja, dat is er zeker geweest.
Dat was eigenlijk een dag of drie voor de millenniumovergang.
We hadden een hele structuur gebouwd.
Het bedrijfsleven werd aangesproken door Jan Timmer...
die coצrdinerend vanuit het bedrijfsleven optrad en ik dan vanuit de overheden.
Wij trokken samen op en hadden een heel programma...
waardoor we probeerden echt Nederland ook rustig te houden...
in de zin van: voel u veilig, we hebben het onder controle.
Ik heb daarvan geleerd: managing public confidence.
En dat was echt een proces van anderhalf, twee jaar.
Veel naar buiten, maar ook echt laten zien: wat doe je, hoe ver ben je?
En dat is ook kwetsbaar.
Als je twee maanden van tevoren moet vertellen...
dat ייn of twee ministeries nog echt een been bij moeten trekken...
of gemeenten of provincies.
Maar uiteindelijk zijn we helemaal samen opgetrokken, op tijd klaar.
Toen kwam drie dagen voor oud en nieuw meneer De Hond op tv, Maurice de Hond...
en die zei out of the blue:
'Ik vertrouw het niet. Ik weet niet of alles wel op orde is en als ik u was...
zou ik maar echt water gaan inslaan en primaire levensbehoeften.'
En toen dacht ik: ja, nou moet ik hier overheen.
Dus ik heb toen ook echt gezegd: nou, dit is echt niet nodig.
Maar dan moet je je wel zeker voelen.
Dat doe je natuurlijk in wisselwerking met je ambtenaren waarin je dit...
Neem ons eens mee naar zo'n moment. Je zit op je kamer. Wat gebeurt er dan?
Dan heb je de meest relevante mensen bij elkaar.
En dan is het ook: kunnen we dit weerspreken?
Want anders gaat er een soort onrust ontstaan.
En dat was wel zijn poging: ik ga roepen dat het gewoon niet okי is.
En hij had net een boekje over de ideeכnrevolutie geschreven...
dus hij was 'gezaghebbend'.
Dan moet je gezaghebbend eroverheen om te zeggen:
Nee, we zijn echt op orde, we hebben alle maatregelen genomen.
Nou, je kunt nog vragen krijgen:
Wat als er toch ergens iets misgaat, is dan ook iedereen paraat?
Alle openbare orde-voorzieningen waren ook getroffen.
Waar heb je voor gekozen? Om zelf vooral boodschapper te zijn?
Of heb je een netwerk gemobiliseerd?
Ja, we hadden een hele structuur, een hele communicatiestructuur gebouwd.
Ik had Hans Siepel als Directeur Communicatie die voor mij speciaal werkte...
en we hadden met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, met het IPO...
gewoon echte structuren gebouwd.
Dus niet allemaal op eigen houtje, we kanaliseren het allemaal.
Want crisiscommunicatie is echt iets anders dan gewone communicatie.
Dan moet je ook van de korte lijnen zijn, een beetje militaristisch en zeggen:
Nee, dit is de manier hoe we werken.
Ik kan heel veel voorbeelden noemen.
Je vroeg me iets anders aan het begin:
Heb je zelf ook bij het millennium misschien fouten gemaakt?
Vast wel.
Toch denk ik: ik heb van meet af aan iedereen volledig meegenomen in die aanpak.
Gemeenten... Nou, je weet hoe Nederland...
We zijn echt heel autonoom, ook lokaal.
Nou, eer je die mee hebt in een aanpak... De provincies helemaal gestroomlijnd.
Ik heb nooit meer gehoord:
Nou, niet goed of dat hebben we niet goed gedaan. Integendeel.
Maar je moest dus wel met je mensen voortdurend afstemmen...
luisteren, naar binnen halen...
overtuigen als je denkt dat we een andere keus moeten maken, maar leg het uit.
Ik heb vroeger ooit bij de VNG gewerkt, dus ik weet ook een beetje hoe het daar gaat.
We hebben achteraf geen verwijt gekregen dat we mensen onvoldoende hebben meegenomen...
of onvoldoende in positie hebben gelaten.
Sterker, we hadden ook de middelen om te zeggen...
Overigens, als gemeenten dingen moesten gaan vervangen, dat is hun eigen budget.
Het Rijk betaalde dat niet, dat moest iedereen zelf doen.
Dat gold ook in het bedrijfsleven, maar niemand wilde verzaken...
dus ook in het bedrijfsleven is megageןnvesteerd...
om IT-matig weer helemaal op orde te zijn en geen fouten met nulletjes en eentjes maken.
Zeker. Ik ben ook geןnterviewd over het hele proces van corona.
En daar vond ik ook wel wat van, maar dan meer als ייn van de participanten.
Want vanuit NS...
Ik heb met zittende bewindslieden wel enorm gestoeid in de beginfase over:
Wie krijgen wel en niet mondkapjes?
De vraag was: jullie moeten blijven rijden voor de vitale beroepen.
In de NS. -NS, ja.
Dan heb je in feite ook weer een crisissituatie.
Toen heb ik ook zitten kijken: hoe doet het kabinet het nu?
Maar goed, daar ging ik niet meer over.
Mijn verantwoordelijkheid was toen, met de collega's:
Gaan we die NS ook veilig door corona brengen?
Dan is het wel erg lastig als een minister op tv zegt:
Nou, we hebben hele goeie mondkapjes en die gaan naar de ziekenhuizen...
en de anderen kunnen andere gebruiken.
Ik ben verantwoordelijk op zo'n moment voor meer dan 20.000 NS'ers...
die zeggen: worden wij nou op pad gestuurd met inferieure middelen?
En onze conducteurs staan toch ook bij de trein en daar komen mensen in en uit.
Nou, dat was onontgonnen terrein...
maar je moet het wel weer terugbrengen naar de verantwoordelijkheden die je hebt.
En dan moest ik ook stoeien met de minister en zeggen:
Hי, maar wij moeten ook goede spullen krijgen.
Nou ja, er valt een hoop over te zeggen, maar dat ga ik nu maar niet doen.
Nou... -Ik ben zelfs nog gaan bellen...
met de Hoofdinspecteur van de Inspectie...
omdat ik echt zeker wilde weten: wat vind jij nou? Wat vind je verantwoord beleid?
Als een werknemer mij straks als werkgever aanspreekt voor onvolledig gedrag...
Dat kun je niet zomaar wegpoetsen, dus dan moet je ook zeggen:
Nou, ik heb alle paden bewandeld en belopen om het beste te krijgen.
Samen met mijn collega Marjan Rintel die operationeel verantwoordelijk was bij de NS.
Die nu bij de KLM zit. Of... Ja, bij de KLM.
Dus dat is een heel spel nog geweest in die eerste...
Nog zes maanden was ik in functie bij de NS in de eerste coronaperiode.
Wat voor het bedrijf tragisch was, want we hadden de beste prestaties ooit...
en daarna liep in ייn keer de ballon leeg, dus dat was wel heel treurig.
Maar goed...
Die ervaring van de millenniumovergang en de ervaring met crisiscommunicatie...
een crisisgebouw opzetten, want dat hadden we toen niet.
Hoe ga je met VNG en IPO en met het bedrijfsleven...
VNO-NCW en MKB-Nederland, hoe ga je daarmee om?