Lessen uit de financiële crisis

Ik heb wel veel geleerd over crisismanagement en crisiscommunicatie...
en heel veel daarvan was ook, dat leer je altijd later pas weer...
bekend uit de wetenschappelijke literatuur.
De neiging dat je de snelheid waarmee een crisis zich aandient...
altijd geneigd bent te onderschatten...
en de neiging je eigen capaciteit om een crisis te kunnen handelen...
altijd geneigd bent te overschatten.
Dat zijn heel bekende fenomenen.
Dat hebben we gezien in de bankencrisis, dat hebben we gezien in de coronacrisis.
Het belang van het organiseren van tegendenkers.
Crisissituaties creëren heel snel ook wel...
Je hebt tunnelachtige fenomenen waarbij je eenmaal op een bepaalde manier denkt...
en daarin doordendert en te weinig tegengeluid toelaat.
Omdat 'het is allemaal zo ingewikkeld' en 'o jee, dan moet ik ook nog nadenken...
dat het misschien niet klopt wat ik doe en iets heel anders moet doen'.
Dat sluit je dan uit op een gegeven moment.
Dus het belang van dat je dat op een of andere manier toch openhoudt...
en dat je tegenspraak organiseert...
is denk ik ook in al die crises van belang geweest.
Het grote belang van eerder te veel dan te weinig communiceren in een crisissituatie.
Ik heb daar geleerd: je kunt beter een persconferentie geven...
waarin je zegt dat je niks nieuws te melden hebt...
dan dat je er geen geeft en mensen speculeren over wat er aan de hand is.
Nou, dat soort fenomenen heb ik allemaal wel mee leren omgaan.
Later zelf nog een keer in een andere baan.
Toen ik het VU medisch centrum leidde en het ziekenhuis overstroomde...
en met een crisisevacuatie te maken had, kon ik dat allemaal toepassen.
Dat was een crisis van één dag.
En in de coronacrisis speelden veel van dit soort zaken ook...
en was mijn persoonlijke observatie dat niet al die lessen tijdig geïnternaliseerd waren.
Toen wij braken met dat kabinet, want de Partij van de Arbeid stapte eruit...
gold toch altijd nog de oude wet: wie breekt, betaalt.
Dus als ik het eigenbelang van de partij voor ogen had gehad...
dan zou het advies waarschijnlijk zijn geweest: doe dit nou vooral niet.
Maar aan welke andere dossiers was het dan gekoppeld?
Wij hadden in de kabinetsformatie op een drietal dossiers wat ruimte gelaten...
om in de loop der tijd met elkaar...
meer duidelijkheid te verschaffen hoe we het zouden doen.
Dus dat waren de afspraken op hoofdlijnen.
En dat wordt natuurlijk vaak gezien als hoe het zou moeten.
En in de praktijk is dat dan vervolgens echt ingewikkeld.
Die drie dossiers waren: wat gaan we met ontslagrecht doen...
wat gaan we doen met de Europese verdragswijziging...
en het wel of niet afroepen van een referendum daarover...
en wat gaan we doen met de missie in Afghanistan?
En die drie kwamen ongeveer op hetzelfde moment naar boven...
aan het begin van de kabinetsperiode.
En toen hebben we op een gegeven moment gezegd...
in ieder geval als PvdA hebben we toen gezegd en zo is het ook gegaan:
Wij zijn bereid om te accepteren...
dat er geen referendum komt over de Europese verdragswijziging...
ondanks dat dat wel in ons verkiezingsprogramma stond.
Wij hebben een partij die totaal verdeeld is over of we in Afghanistan moeten blijven...
maar we zijn bereid nog één keer te verlengen, maar dan is dat de laatste keer.
En van het ontslagrecht blijven we af.
En daarmee had je op drie dossiers eigenlijk een positie waar alle partijen...
hun achterban konden laten zien: we hebben iets binnengehaald en iets niet.
Want het CDA was blij dat er geen referendum kwam...
en dat er in ieder geval één verlenging Afghanistan kwam.
En ze baalden over het ontslagrecht.
Zo had iedereen plussen en minnen.
En drie jaar later lag het voorstel op tafel om toch Afghanistan te verlengen...
en had ik als partijleider wel een belofte aan mijn partij gedaan.
En hoopte ik dat mijn coalitiegenoten wisten hoe belangrijk dat voor ons was...
en dat dat wat ons betreft steeds onderdeel van de deal was.
We verlengen het één keer, maar daarna is het afgelopen.
Maar die ruimte kregen we niet en we trokken daar de consequentie uit.
Het hoeft niet, maar de crisis zit al ingebakken in het begin?
Ja. -Ja.
Komt wel vaker voor denk ik, hè?
Nou ja, en dat is een hele wijze les voor alle toekomstige politici en onderhandelaars.
Heb nou geen illusie over...
Of wees nou voorzichtig met al te optimistische ideeën...
over regeerakkoorden op hoofdlijnen en dergelijke.
Want in Nederlands coalitieland moet je verdomd veel afspreken...
om zeker te weten dat je met een beetje stabiliteit en continuïteit...
de rit met elkaar uitzit.