Terugblik masterclass ‘De top kijkt om’
Deze week organiseerde Kennis van de Overheid in de Social Impact Factory in Amsterdam een masterclass over ‘De top kijkt om’. Prof. dr. Zeger van der Wal en prof. dr. Caspar van den Berg namen de deelnemers mee in de geleerde lessen uit de gesprekken van ‘De top kijkt om’. Wat zijn dé survivaltips om te overleven aan de top? Hoe laveer je tussen politiek, beleid en uitvoering? En hoe ga je als bestuurder om met de ambtelijke mores?
Tien deelnemers, een diverse groep overheidsprofessionals afkomstig uit beleid, uitvoering en toezicht op gemeentelijk, regionaal en landelijk niveau, kregen state of the art inzichten mee op basis van de bestuurskundige theorie, de actualiteit en natuurlijk de inzichten uit ‘De top kijkt om’. Er was ook volop ruimte om met elkaar te reflecteren op de eigen werkzaamheden.
Na een korte uitleg over ‘De top kijkt om’ werden de traditionele bestuurskundige rolopvattingen van politici enerzijds en ambtenaren anderzijds gedeeld. Ook kwam het delicate evenwicht tussen het primaat van de politiek en ambtelijke neutraliteit aan bod. Daarnaast werd de actualiteit uitvoerig besproken aan de hand van verschillende praktijkvoorbeelden. Denk aan het delen van vertrouwelijke ambtelijke stukken aan de Kamer en de ambtenarendemonstraties voor het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Wat doe je als de minister een andere kijk op de samenleving heeft?
Tijdens het tweede deel van de workshop gingen deelnemers aan de hand van drie kernvragen en bijbehorende videofragmenten uit ‘De top kijkt om’ met elkaar in gesprek over wat zij zouden doen in bepaalde spannende politiek-ambtelijke situaties. Wat doe je bijvoorbeeld als de minister een andere kijk op de samenleving heeft? Wat doe je als jouw minister de randen van goed bestuur opzoekt? En wat doe je als je vindt dat het kabinet niet adequaat optreedt tegen thema’s die jou aan het hart gaan?
De deelnemers kregen een aantal video’s te zien. Zo deelt directeur-generaal Hans Borstlap in een fragment zijn visie over ambtelijk activisme. Ook een video van voormalig minister Rita Verdonk over hoe zij een ambtenaar betrapte op het praten met een oppositiepartij werd getoond. Evenals hoe voormalig minister Wouter Bos ambtenaren vroeg om mee te denken met het partijprogramma en hoe voormalig minister Johan Remkes werd geadviseerd iets níet te doen om hem uit de wind te houden - maar het toch deed.
De opgedane inzichten
In de plenaire terugkoppeling werd stilgestaan bij de vraag of de traditionele bestuurskundige opvattingen wel aansluiten bij de eigen rolopvattingen. Dit bracht een levendige discussie op gang. Enkele inzichten en dilemma’s:
- Houd je als ambtenaar je kritiek binnenskamers of buitenskamers? Gaat het om jou als ambtenaar, of als mens? Is het wel effectief om te protesteren als ambtenaar, als de ‘stem van het volk’ al via de verkiezingen wordt gehoord? Belangrijk hierbij is dat je als ambtenaar bij jezelf te rade moet gaan of eigen ambtelijke adviezen bedoeld zijn om de minister goed te infomeren, of dat er toch een persoonlijke overtuiging aan ten grondslag ligt.
- Is er wel genoeg ruimte voor tegengeluid, zonder dat dit je carrière in gevaar brengt, of is er een schijnveiligheid?
- Inzake de ambtenarendemonstraties: moeten ambtenaren in plaats ‘voor de deur’ te gaan staan, ‘voor de instituties’ staan?
Uit de zaal klonken positieve geluiden. Deelnemers gaven aan met veel plezier de masterclass te hebben gevolgd. ‘Buiten gewoon boeiend en waardevolle inzichten’, klonk het. ‘De verbinding die wordt gemaakt met de actualiteit, maakte deze sessie extra relevant en toepasbaar.’ Ook opperde de deelnemers dat er een 3-daagse masterclass nodig is.
Wat zijn de opgedane lessen van de dag? Een van de deelnemers gaf aan zelf best rechtlijnig te zijn. Hij vond de verschillende perspectieven daarom verhelderend om mee te krijgen. Een andere deelnemer liet weten dat de masterclass leerde dat het belangrijk is om tijd voor de reflectie vrij te maken, buiten de waan van de dag, en dat de materie goed aansloot bij de praktijk.
Verder kwam naar voren dat iedereen anders denkt over de rolopvattingen van politici en ambtenaren. Dat wordt niet alleen duidelijk in gesprekken van ‘De top kijkt om’, maar ook in gesprekken tijdens de masterclass. Veel deelnemers waardeerden daarom de uitwisseling van perspectieven en rolopvattingen: het belang van meervoudig kijken naar de situatie, het gesprek met elkaar voeren n de mening bijstellen, werd benadrukt.
Op 27 november wordt er weer een masterclass gegeven. Op dit moment is deze masterclass volgeboekt. Benieuwd naar de ervaringen van oud-bewindspersonen en -topambtenaren? Bekijk dan de pagina over ‘De top kijkt om’.